Formaldehyd!!! Ratuj się kto żyw! Chwila… a może warto najpierw pomyśleć?

Ponieważ w ostatnim czasie spore zamieszanie wywołały informacje o formaldehydzie w chmurce z e-papierosów, pomyślałem, że przyjrzę się źródłom. Bo tak naprawdę nie jest specjalnie istotne to, co powie jakiś japoński naukowiec czy polski profesor. Liczą się tylko twarde dane naukowe.
Najpierw jednak może kilka słów o samym formaldehydzie, czyli aldehydzie mrówkowym, znanym też pod nazwą metanal (nie mylić z metanolem – wolę to napisać, bo widzę jaki jest poziom współczesnego dziennikarstwa). Związek ten znany jest chemikom od połowy XIX wieku. Jest gazem o bardzo charakterystycznym zapachu. Jego 35-40% roztwór w wodzie nosi nazwę formaliny.
Sam formaldehyd ma szerokie zastosowanie przemysłowe. Używa się go m.in. do produkcji żywic – mocznikowo-formaldehydowych oraz fenolowo-formaldehydowych. Używa się go też w kosmetyce, głównie w produktach do paznokci oraz do włosów. Stosuje się go też jako… uwaga… konserwant do żywności o oznaczeniu E 240.
W literaturze naukowej formaldehyd często określany jest angielskim słowem ubiquitous, co oznacza wszechobecny. Jest to doskonałe podsumowanie, jeśli chodzi o występowanie tego najprostszego aldehydu. On naprawdę jest wszechobecny. Spotykamy go w powietrzu (o czym za chwilę), ale też w organizmie człowieka, ponieważ jest normalnym produktem przemiany materii. Ba, całkowicie zdrowy człowiek uwalnia z organizmu formaldehyd, wydychając go z powietrzem.
No a teraz zapanowała histeria związana z obecnością formaldehydu w chmurce z e-papierosów. Podniósł się niesamowity wrzask, że ludzie wdychają substancję rakotwórczą. Jaka jest prawda? Ano taka, że dosłownie kilkanaście lat temu formaldehyd przez niektóre (podkreślam) agencje został uznany za związek prawdopodobnie (podkreślam) mogący powodować nowotwory. To jest zupełnie inna sytuacja niż w przypadku obecnych w tytoniu nitrozoamin, o których wiadomo z pewnością, że są rakotwórcze, nawet w minimalnych ilościach.
Gdyby sprawa była jednoznaczna, na całym świecie powinno się zakazać używania żywic z zawartością formaldehydu. A używa się ich w olbrzymich ilościach, m.in. do produkcji mebli. Wielu z nas spotkało się z płytami MDF czy HDF (tzw. płyty pilśniowe) – spoiwem w nich są właśnie żywice z formaldehydem. Wystarczy przejść się do sklepu meblowego i z bliska powąchać szafy, komody czy inne sprzęty. Ten charakterystyczny ostry zapach to właśnie formaldehyd. I przez dziesiątki lat nikomu to nie przeszkadzało. W sumie nadal nie przeszkadza, jak widać. Może to jakiś zdrowszy formaldehyd niż ten z e-fajek? W końcu jeśli jest nikotyna terapeutyczna, to dlaczego formaldehyd ma być gorszy.
No ale żarty na bok. Wracamy do twardych faktów naukowych. Cytowany w mediach Japończyk opowiada o tym, że w jakimś eksperymencie wyszło im, że ilość formaldehydu jest 10* większa niż przy paleniu analogów. Zajrzałem do publikacji (PDF w jęz. ang.). I co się okazało? Ano, nigdzie takiego wyniku nie ma. Został prawdopodobnie odrzucony na etapie pisania artykułu jako błąd pomiaru. Jak widać, nie przeszkadza to panu Japończykowi epatować media, a tymże mediom straszyć ludzi na całym świecie.
Wspominałem wcześniej o zawartości formaldehydu w powietrzu. Ciekawa praca na ten temat została opublikowana kilka lat temu. Autorzy zebrali sporo informacji dotyczących badań zawartości formaldehydu w pomieszczeniach zamkniętych, m.in. w szkołach, przedszkolach czy też sypialniach. Wynika z nich, że w każdym metrze sześciennym tych pomieszczeń znajduje się od kilkudziesięciu do kilkuset mikrogramów formaldehydu. Związek ten jest przepuszczany przez płuca ludzi w trakcie oddychania. Przeciętnie człowiek w ciągu doby wdycha 10 metrów sześciennych powietrza, a razem z nim nawet do kilku miligramów (czyli kilku tysięcy mikrogramów) formaldehydu.
Porównajmy tę wartość z danymi dotyczącymi formaldehydu w chmurce. Zaczerpnąłem je z publikacji zespołu prof. Sobczaka (jakoś Japończykom niespecjalnie ufam). Średnio mamy tu 30 mikrogramów formaldehydu generowanego w trakcie 150 zaciągnięć (odpowiednik 10 analogów). Zakładając, że ktoś dziennie wykonuje 300 zaciągnięć (równoważnik 1 paczki fajek), to wchłania 60 mikrogramów.
Jest to ilość odpowiadająca przeciętnej zawartości formaldehydu w 1 metrze sześciennym powietrza w domu/szkole/przedszkolu, czyli mniej więcej 10% tego, co wchłonie przez dobę człowiek, który nie używa e-fajek, a tylko oddycha.

I teraz pora wyciągnąć wnioski, drodzy Czytelnicy. Każdy je wyciągnie dla siebie. Ja powiem tylko tyle: nie cierpię cwanych naukowców, którzy przekazują nieprawdę albo naciągają dane do granic absurdu. Wasza prawda to tzw. trzecia prawda Tischnera. To nie jest prawda naukowa, ale naukawa (pewnie i tak nie zrozumiecie aluzji, ale co mi tam).
Nie cierpię leniwych pismaków, którym nie chce się zweryfikować danych (no bo po co, skoro „pan uczony powiedział”). Nie cierpię mediów, których cała praca polega na stosowaniu metody Copy’ego i Paste’a.
Brzydzę się wami wszystkimi, bo igracie z ludzkim życiem.

(c) by Mirosław Dworniczak
Jeśli chcesz wykorzystać ten tekst lub jego fragmenty, skontaktuj się z autorem. Linkować oczywiście można.
Kopiowanie cudzych tekstów z sieci jest zwykłą bezczelną kradzieżą – patrz art. 115 Prawa Autorskiego (do 3 lat za kratami).
Żeby nie było, że nie ostrzegałem.